Wraz z postępem cywilizacyjnym coraz bardziej ingerujemy w środowisko naturalne. Zabiera się przestrzeń, dzieli ją licznymi barierami (drogi, ogrodzenia, urządzenia melioracyjne), nasyca chemią. Dlatego coraz rzadziej możemy cieszyć się z widoku zwierząt odwiedzających nasze ogrody. Do grona takich zwierząt z pewnością zaliczyć można jeża. Spróbujcie sobie przypomnieć kiedy ostatnio go widzieliście, ale nie przebiegającego przez drogę, albo takiego, który niestety nie zdążył… Jeż -bajkowe stworzonko, znane z przenoszenia na swych igłach jabłek, niby sympatycznie nam się kojarzy, ale wiemy, że pojawiają się też obawy – bo na jeżu pełno kleszczy, pcheł, bo zniszczy ogród. Więc jak to właściwie jest z tym jeżem? Ugościć go czy raczej pogonić? Dzisiaj poszukamy odpowiedzi na to pytanie.

Proszę Państwa oto Jeż!

Mówiąc „jeż” mamy na myśli jeża europejskiego zasiedlającego większą część naszego kontynentu. W Polsce wyróżniamy dwa, bardzo do siebie podobne podgatunki: zachodnioeuropejski i wschodnioeuropejski.

Jeż jest największym przedstawicielem ssaków owadożernych oraz jednym z nielicznych których włosy na grzbiecie przekształciły się w kolce. Zwierze to osiąga około 30 cm długości, przy masie ciała do 1kg. Dożywa 8-10 lat. Jeż zaatakowany zwija się w kulkę, strosząc kolce (dł. 2cm). To cenne przystosowanie obronne potrafi odstraszyć nawet duże drapieżniki, tym bardziej, że zwierze w tej pozycji może pozostawać przez dłuższy czas. Te same kolce w połączeniu z krótkimi nogami nie pozwalają mu na dokładne oczyszczenie ciała, dlatego też przeważnie nosi na sobie pchły.

Stołówka jeża

Jeż to bliski krewniak kreta i ryjówki. Prawie nie jada pokarmu roślinnego. To, że zbiera jabłka i nakłute na kolce przenosi do kryjówki, należy włożyć między bajki, czyli tam skąd się wzięło. Może się oczywiście zdarzyć, że podczas penetrowania sadu jeż obarczy się niechcący owocem, który wbije się w jego kolczaste owłosienie. Nic ponadto.

Jeże są ssakami typowo zmierzchowo-nocnymi. Oznacza to, że za dnia śpią, zaś w nocy żerują. Wbrew powszechnym obawom jeże nie są roślinożercami, nie niszczą nam roślin w ogrodzie. Wręcz przeciwnie, żywią się przede wszystkim owadami i ślimakami, które są największym wrogiem każdego parku i ogrodu. Jeże zjadają owady, robaki, ślimaki, płazy, jaja ptasie, drobne ssaki (gryzonie), czasem grzyby i przejrzałe owoce, które leżą na ziemi- to chyba stad ten mit o jabłku ;)

Co zrobić gdy spotkamy jeża?

Jeśli spotkamy jeża w ogrodzie lub gdziekolwiek w środowisku naturalnym, o zmierzchu lub w nocy, należy pozostawić go w spokoju. Najlepiej się zatrzymać, nie zbliżać i nie hałasować, ponieważ spłoszony zwinie się w kulkę.  Pomóc możemy jedynie, jeśli zwierzę jest w niebezpieczeństwie lub zauważymy jest chore lub ranne, trzeba zanieść go do weterynarza oraz wskazać miejsce znalezienia. Należy pamiętać, że w Polsce jeże podlegają ochronie ścisłej i wymagają ochrony czynnej.

Zbliża się czas, gdy jeże zapadają w hibernację. Sen zimowy umożliwia jeżom przetrwanie tej trudnej pory roku naszego klimatu, podczas której zwierzęta owadożerne nie mają pokarmu . Już w środku lata jeże traktują swoje organizmy jak spiżarnie i objadają się bez umiaru, gromadząc tłuszcz. Jesienią jeż potrafi ważyć ponad kilogram, a gdy się obudzi wiosną – zaledwie 300 g. Do snu przygotowuje sobie gniazdo z liści i traw umocowane patykami. Uważajmy zatem porządkując swoje ogrody, by nie zrobić krzywdy temu śpiącemu stworzonku.

Jak ugościć jeża?

Możemy w zacisznym miejscu naszego ogrodu zrobić mu domek ze skrzynki o wymiarach 30 x 30 x 40 cm. Powinien mieć dwa wejścia, a w górnej ściance należy wywiercić otworki doprowadzające powietrze. Skrzynkę dobrze jest umieścić wśród gęstych krzewów, w stosie gałęzi zostawionych na zimę, w grubej ściółce z liści. W naturze zimowe legowiska jeży zapewniają im nawet przy tęgim mrozie temperaturę powyżej 0°C.

O jeże możemy zadbać już na etapie projektowania ogrodu. Jak? Zadbajmy o to, aby spełniał on wymagania nie tylko nasze czy roślin ale również zwierząt. Często o tym zapominamy, a to właśnie zwierzęta ożywiają naszą zieleń.

Projektując nasadzenia zadbajmy, aby znalazło się tam kilka wysokich drzew zrzucających liście na zimę. Postarajmy się także o wysokie trawy, pokusić się można o łąkę kwietną. Różnego rodzaju rozłożyste krzewy i drzewka są oczywiście jak najbardziej wskazane. Jeże uwielbiają takie zakamarki. Dobrze czują się w gęstych zaroślach i unikają otwartych przestrzeni. Drzewa i krzewy liściaste są dla jeży ważne, bo żeru szukają w ściółce z opadłych liści, z których buduje też gniazdo. Kto chce utrzymać jeża w ogrodzie, zrobi najlepiej, jeżeli zostawi mu tu kąt, gdzie będzie mniej intensywnie gospodarować. Powinny tam rosnąć rozmaite mniej użyteczne rośliny tworzące zwarty busz, a trawy nie powinno się wykaszać. Mogą leżeć ścięte gałęzie, może być magazynowany kompost.

Jeże mogą bytować też w okolicy zbiornika wodnego (bo nie wiem czy wiedzieliście- ja nie!) umieją pływać i nie gardzą kąpielą, a brzegi stawu zwykle obfitują w owady i dżdżownice. Jednak aby nie stwarzać zagrożenia dla jeża, zakładając oczko wodne postarajmy się by brzegi były jak najmniej strome. Pozwoli to nie tylko dobrze zamaskować folię ale i ochroni jeże przed utopieniem. Bo mimo tego, że jeże dobrze pływają, potrzebują łatwego wyjścia na brzeg.

Jak pielęgnować ogród by nie zaszkodzić jeżom?

Bardzo duże znaczenie dla ochrony jeży ma nie tylko urządzenie ogrodu, ale i praca w nim. Przede wszystkim dbajmy o nieskażone środowisko. Nie chlorujmy i nie odkażajmy chemikaliami wody. Nie wykładajmy trucizn na szkodniki, ponieważ ślimaki i insekty stanowią pożywienie dla jeża. Po zjedzeniu zatrutego pokarmu ssak również umiera. Walkę ze szkodnikami zostawmy pożytecznym zwierzętom właśnie takim jak jeże.
Uważnie kośmy trawę czy inne zarośla, wypatrując czy nie zranimy jeża. Nigdy zaś nie wypalajmy traw! Giną wtedy nie tylko jeże ale i inne zwierzęta. Niszczy się ich siedliska oraz pokarm którym się żywią.

Odpowiedź na dzisiejsze pytane jest chyba oczywista – jeż jest naszym ogrodowym przyjacielem! Więc, gdy już zamieszka w naszym ogrodzie to zadbajmy o niego właściwie :)